Kiezen van een Paus

 

 

Pausen worden gekozen door het College van Kardinalen in een conclaaf wanneer de Apostolische Stoel vacant komt door het sterven van de Paus.

Paus Paulus VI wijzigde de regels voor een Conclaaf al op belangrijke plekken met de Apostolische Constitutie Romano Pontifico Eligendo. Eerder al had hij de Kardinalen, die ouder zijn dan 80 jaar op de dag voorafgaand aan de dag dat het Conclaaf begint, uitgesloten van deelname aan het Conclaaf. Klik hier voor een overzicht van de Kardinalen die aan het komende Conclaaf volgens deze regel wel zullen deelnemen. En klik hier voor een overzicht van de Kardinalen die NIET aan het Conclaaf mogen deelnemen. De uitgesloten Kardinalen nemen wel zoveel mogelijk deel aan de voorbereidende vergaderingen, die gehouden worden direct nà het overlijden van een Paus en vóórdat het Conclaaf feitelijk begint.
In dezelfde Constitutie maakte hij ook regels om te voorkomen dat er op enigerlei wijze inbreuk wordt gemaakt op de vergaderingen in de Sixtijnse Kapel.

Volgens deze regels werden Albino Luciano, Patriarch van Venetië tot Paus Johannes Paulus I gekozen en iets meer dan een maand later Karol Wojtyla, Kardinaal Aartsbisschop van Krakau tot Paus Johannes Paulus II.

Paus Johannes Paulus II heeft zelf nieuwe regels gesteld aan de periode na het vacant worden van de apostolische Stoel (na het sterven van een Paus of nadat de Paus teruggetreden is) en aan een Conclaaf in zijn Apostolische Constitutie Universi Dominici Gregis (zie voor de Engelse tekst van de Constitutie)

Daarbij week hij niet af van de traditionele structuren. Maar hij maakte ook enkele opvallende wijzigingen:

  • STEMMEN
    Er is een meerderheid van tweederde van de stemmen nodig voor de geldige verkiezing van een paus. Na drie stemdagen zonder feitelijke verkiezing, wordt er maximaal een dag uitgetrokken voor reflectie en gebed, zonder stemrondes. Vervolgens gaat het stemmen weer zeven rondes door, daarna weer een pauze, weer zeven stemrondes, nog een pauze en tot slot nog zeven stemrondes. Als het zover komt moeten de kardinalen met een absolute meerderheid de manier kiezen waarop dan verder zal worden gegaan. Er zijn twee mogelijkheden: stemrondes waarbij een absolute meerderheid - dus 58 stemmen - al voldoende is òf stemmen op slechts twee kandidaten. Deze gang van zaken zal zich alleen voordoen wanneer de kardinalen bij de 33e of 34e stemronde nog altijd geen positief resultaat hebben behaald.
  • WITTE ROOK
    Na afloop van de tweede stemronde in de ochtend en van die in de namiddag, zullen de stembriefjes en eventuele aantekeningen worden verbrand in een kachel in de Sixtijnse Kapel. Vroeger werd het zwart kleuren van de rook bereikt door nat stro aan de papieren toe te voegen, tegenwoordig gebruikt men hiervoor een aparte chemische substantie. Als grove richtlijn voor de tijdstippen waarop de rook kan worden verwacht is 12.00 uur en 19.00 uur aangegeven. Wanneer de nieuwe paus echter naar voren komt uit de eerste stemronde van een dagdeel, dan kan de rook al ruim vóór deze tijdstippen verwacht worden. Een succesvolle verkiezing zal behalve door witte rook ook bekend gemaakt worden door het luiden van klokken van de Sint-Pieter.
  • DAGINDELING
    Om 7.30 uur zal steeds een mis plaatsvinden in het Domus Sanctae Marthae. Rond 9.00 uur verzamelen de kardinalen zich dan in de Sixtijnse kapel. Daar zullen zij de lauden van het officie bidden, waarna direct met stemmen zal worden begonnen volgens het voorgeschreven ritueel: twee aaneengesloten stemrondes in de ochtend en twee aaneengesloten stemrondes in de namiddag. 's Middags begint het stemmen om 16.00 uur. Na afloop van de tweede stemronde bidden de kardinalen dan de vespers.
  • HUISVESTING
    In plaats van in de ouderwetse ruimten van het Pauselijk Paleis te worden gehuisvesd zullen de Kardinalen nu logeren in Domus Sanctae Marthae, een klooster-hotel direct achter de grote audiëntiehal "Paulus VI". 
  • STEMBRIEFJES
    De enige vorm van keuze is de geheime stemronden onder gebruikmaking van stembriefjes. Keuze bij acclamatie of door een commissie is niet meer geldig.
  • De uitgesloten Kardinalen nemen wel zoveel mogelijk deel aan de voorbereidende vergaderingen, die gehouden worden direct nà het overlijden van een Paus en vóórdat het Conclaaf feitelijk begint.
  • GEHEIMHOUDING
    Er zijn nog strakkere regels over de geheimhouding van alles wat tijdens het Conclaaf zich heeft afgespeeld.

Het maximum aantal Kardinalen die stemgerechtigd zijn is gesteld op 120. 

Wat bij een overlijden van de paus?

Het Vaticaan heeft een duidelijk omschreven procedure om de dood van de paus vast te stellen. Bij een eventueel overlijden wordt de dood officieel vastgesteld door de camerlengo, momenteel kardinaal Eduardo Martinez Somalo. Dat gebeurt in aanwezigheid van aartsbisschop Piero Marini die hoofd is van de Pontificale Liturgische Vieringen, prelaten, secretaris en kanselier van de Apostolische Kamer. Deze laatste stelt ook de overlijdensakte op; de camerlengo verzegelt het kantoor en de kamer van de paus. Hij brengt tevens kardinaal vicaris Camillo Ruini van Rome op de hoogte van het overlijden, die op zijn beurt de bevolking van Rome het nieuws meldt. Tegelijkertijd brengt kardinaal Joseph Ratzinger, de deken van het college van kardinalen, de andere kardinalen op de hoogte en roept hen op voor de congregaties van het college. Hij verwittigt ook het diplomatieke corps. De substituut van de Staatssecretaris, de Secretaris voor de Relaties met de Staten en de secretarissen van de dicasteries blijven op hun post.
Vanaf het ogenblik dat de paus sterft leggen àlle verantwoordelijken van alle dicasteries van de Curie meteen hun functie neer. De enige uitzondering zijn de camerlengo (die ook officieel het overlijden van de paus heeft vastgesteld) en de Groot-Penitentiaris, die zich met de lopende zaken bezighouden. Ook de kardinaal vicaris-generaal voor het bisdom Rome verlaat zijn post niet tijdens de vacature; hetzelfde geldt voor de kardinaal-aartspriester van de basiliek en de vicaris-generaal voor Vaticaanstad. Zo lang de H.Stoel vacant blijft wordt het bestuur van de Kerk toevertrouwd aan het college van kardinalen maar uitsluitend en alleen om de lopende zaken en wat echt niet kan worden uitgesteld af te handelen. De kardinalen mogen zeker geen maatregelen nemen die rechtsreeks of zelfs onrechtstreeks te maken hebben met de rechten van de H.Stoel en de Roomse Kerk..